 55 625 64 81 |
 zsisiu@elblag.eu |
 Tu jesteśmy |
 Dołącz do nas! |
 Plan lekcji |
 Procedury bezpieczeństwa |
Hasła biblioteczne
A | B | C | D | E | F | G | H | I |J | K | L | Ł | M | N | O | P | R |S | T | U | V | W | X | Y | Z
A
Akapit - wcięcie przy lewym marginesie, wydzielające odrębną część całości treściowej.
Akcydens - druk okolicznościowy, użytkowy lub informacyjny (np.: ulotka, kalendarz, instrukcja, program, formularz, bilet, karta pocztowa, prospekt) nie będący książką ani czasopismem.
Almanach - rocznik zawierający kalendarium wzbogacone informacjami lub poradami, czasem krótkimi opowiadaniami oraz materiałami o charakterze kronikarskim lub antologia zawierająca materiały z jednej dziedziny sztuki lub nauki, których wspólną cechą jest czas powstawania.
Aneks - dodatek, załącznik uzupełniający tekst główny.
Anonim - utwór autora, którego nazwiska nie udało się ustalić.
Antykwariat - sklep z antykami, np. dziełami sztuki, księgarnia specjalistyczna ze starymi publikacjami.
Aparat naukowy wydawnictwa - zespół elementów wydawnictwa (publikacji naukowej) stanowiących wykazanie źródłowych materiałów cytowanych, omawianych bądź wykorzystywanych przez autora. Należą do nich przypisy, bibliografia załącznikowa, aneksy, odnośniki do innych tekstów.
Artykuł - utwór naukowy, publicystyczny, literacki, będący samodzielną częścią większych całości (np. czasopisma, wydawnictwa zbiorowego); z reguły omawia problem, wyprowadza wnioski i uogólnienia, zmierzając do udowodnienia postawionej tezy lub uzasadnienia postulatów. Rodzaje artykułów: wstępny, redakcyjny, dyskusyjny, polemiczny, okolicznościowy, popularnonaukowy.
Atlas - zbiór map, planszy, tablic, ilustracji, wybranych tematycznie (np. atlas Europy) i wydanych w postaci luźnego kompletu, książki drukowanej lub programu multimedialnego.
Autor - twórca dzieła.
B
Baza danych - zbiór danych wraz z oprogramowaniem umożliwiającym ich wykorzystanie, przeszukiwanie z uwzględnieniem różnych kryteriów.
Bedeker - książka, przewodnik dla turystów (nazwa pochodzi od nazwiska niemieckiego wydawcy - K. Baedekera - który od 1836 roku publikował w wielu językach popularne przewodniki).
Beletrystyka - utwory literatury pięknej, głównie powieści, nowele, opowiadania.
Bibliofilstwo - zamiłowanie do zbierania książek, kolekcjonowania rzadkich i cennych druków.
Bibliografia - uporządkowany (np. alfabetycznie, chronologicznie) spis dokumentów dobranych według określonych kryteriów. Wyróżniamy bibliografię: adnotowaną, bieżącą, narodową, osobową, załącznikową.
Bibliografia adnotowana - bibliografia, w której opisy bibliograficzne uzupełnione są adnotacjami, czyli informacją o treści.
Bibliografia osobowa - bibliografia rejestrująca utwory jednego autora lub książki o autorze i recenzje jego dzieł.
Bibliografia retrospektywna - bibliografia rejestrująca materiały opublikowane w oznaczonym zamkniętym okresie czasu.
Bibliografia załącznikowa - bibliografia będąca spisem źródeł, które autor wykorzystał przy pisaniu utworu, pracy naukowej lub które poleca czytelnikowi jako związane z tematem pracy.
Biblioteka - instytucja powołana do gromadzenia, opracowywania, przechowywania i udostępniania materiałów bibliotecznych. Rodzaje bibliotek: publiczne, szkolne, naukowe, pedagogiczne. Pierwsze biblioteki powstawały od III w. p.n.e. w Egipcie, Chinach, Babilonii, Grecji i Rzymie. W Polsce pierwsze biblioteki katedralne powstały w XI w.; pierwsza biblioteka uniwersytecka - Biblioteka Jagiellońska - została założona w XIV w.
Biblioteka narodowa - biblioteka odpowiedzialna za gromadzenie, opracowywanie i trwałe przechowywanie pełnej produkcji wydawniczej państwa (kraju) oraz wydawnictw zagranicznych dotyczących państwa. Biblioteka Narodowa w Polsce została powołana do życia w 1928 r.
Biblioteka publiczna - biblioteka ogólnodostępna, posiada zbiory o charakterze uniwersalnym.
Biblioteka szkolna - biblioteka będąca częścią szkoły; prowadzi działalność informacyjną, pedagogiczną i wychowawczą.
Biuletyn - wydawnictwo o określonej lub nieokreślonej częstotliwości ukazywania się, służące do użytku wewnętrznego instytucji lub organizacji, często w postaci broszury.
Broszura - książka niewielkiego formatu i objętości - do 64 stron; często nie oprawiona.
C
Copyright (by...) - „prawa autorskie zastrzeżone przez”; formuła umieszczona na odwrocie karty tytułowej wraz z nazwą właściciela prawa autorskiego i wskazaniem roku pierwszego wydania.
Cymelia - grupa zbiorów bibliotecznych szczególnie cennych.
Czasopismo - wydawnictwo periodyczne; tygodnik, dwutygodnik, miesięcznik, kwartalnik, półrocznik, rocznik. Ze względu na treść dzielą się na: popularnonaukowe, naukowe, społeczno-polityczne, społeczno-kulturalne, literackie, techniczne, itp.
Czytelnia - odrębne pomieszczenie lub wydzielone miejsce w bibliotece przeznaczone do korzystania z księgozbioru podręcznego na miejscu.
D
Dedykacja - poświęcenie komuś utworu, stwierdzone odpowiednią dedykacją autora.
Diariusz - dziennik, skrótowy zapis bieżących wydarzeń z życia publicznego lub prywatnego.
Drugi obieg wydawniczy - wydawnictwa sporządzane i rozprowadzane nielegalnie, poza cenzurą.
Dublet - drugi albo dalszy egzemplarz książki w zbiorach bibliotecznych.
Dział czasopisma - stała część czasopisma wyodrębniona ze względu na tematykę, źródło informacji, gatunek dziennikarski, funkcje lub adresata; z reguły wyróżniony odrębnym elementem graficznym, często także tytułem.
Działalność informacyjna biblioteki - rodzaj usług, mających głównie formę informacji bibliograficznej, bibliotecznej, katalogowej lub rzeczowej.
E
Edukacja czytelnicza - zajęcia prowadzone w bibliotece, których celem jest przygotowanie grupy potencjalnych użytkowników biblioteki do samodzielnego korzystania ze zbiorów bibliotecznych, właściwego posługiwania się warsztatem informacyjnym biblioteki.
Ekslibris - artystycznie skomponowany znak własnościowy książki z nazwiskiem i symbolicznym znakiem właściciela lub nazwą instytucji, odbity na kartce przyklejanej na wewnętrzną stronę okładki.
Encyklopedia - wydawnictwo zawierające zbiór wiadomości ze wszystkich dziedzin wiedzy lub jednej dziedziny, uporządkowanych najczęściej alfabetycznie.
Errata - wykaz błędów i pomyłek dostrzeżonych w trakcie druku lub bezpośrednio po jego zakończeniu, opublikowany najczęściej w postaci osobnej kartki.
F
Felieton - krótki utwór publicystyczny, zawierający komentarz dotyczący tematyki społecznej, politycznej, obyczajowej lub kulturalnej - związanej z aktualnymi wydarzeniami.
Format książki - wysokość grzbietu książki mierzona w centymetrach.
G
Gazeta - dziennik, wydawnictwo periodyczne ukazujące się co najmniej dwa razy w tygodniu, zawierające informacje o wydarzeniach aktualnych, interesujących szerokie kręgi czytelników.
H
Hasło - wyraz decydujący o zaszeregowaniu treści w słowniku, encyklopedii lub katalogu przedmiotowym.
I
Ilustracja - reprodukcja rysunku, wykresu mapy, fotografii, dzieła malarskiego itp. stanowiąca uzupełnienie tekstu.
Indeks - wykaz terminów dołączony do wydawnictwa, zawierający hasła występujące w tekście i miejsca, w którym dane hasło się znajduje; ułatwia szybkie docieranie do poszukiwanych w książce informacji.
Inicjał - początkowe litery imienia i nazwiska; często ozdobnym drukiem.
Inkunabuł - każdy druk wydany w epoce średniowiecza, ręcznie przepisany.
Inskrypcja - stary napis (np. hieroglif) wyryty w twardym materiale (np. w kamieniu lub metalu).
ISBN - międzynarodowy znormalizowany numer książki: International Standard Book Number; dzięsięciocyfrowy symbol nadawany od 1971r. wszystkim książkom ukazującym się na świecie.
ISSN - Międzynarodowy Znormalizowany Numer Wydawnictwa Ciągłego: International Standard Serial Number; symbol nadawany każdemu wydawnictwu ciągłemu - obowiązuje od 1975 r.
J
Jednostka biblioteczna - wolumen ( egzemplarz książki), zwój map, płyta, dyskietka itp.
K
Karta katalogowa - znormalizowany opis dokumentu sporządzony na kartach lub w komputerze; zawiera dane o autorze, tytuł dokumentu, opis bibliograficzny.
Kartoteki biblioteczne - znormalizowany opis fragmentu dzieła zwartego lub artykułu z czasopisma; często zawiera informacje o treści. W naszej bibliotece kartoteki są elementem komputerowej bazy danych.
Katalog alfabetyczny - zbiór kart katalogowych ułożonych według nazwiska autora; w przypadku pracy zbiorowej wyróżnikiem jest tytuł dzieła.
Katalog biblioteczny - wykaz książek i innych dokumentów gromadzonych w bibliotece, uporządkowany w sposób ułatwiający ich wyszukiwanie (alfabetyczny, tytułowy, przedmiotowy).
Katalog komputerowy - katalog biblioteczny opracowany w komputerowym systemie (w naszej bibliotece zainstalowany jest program MOL).
Katalog przedmiotowy - rodzaj katalogu bibliotecznego; szereguje opisy katalogowe według treści dzieła w porządku alfabetycznym haseł, którymi są tematy wraz z określnikami.
Katalog tytułowy - zbiór kart katalogowych ułożonych alfabetycznie według tytułów dzieł.
Klasyfikacja dziesiętna - ogólnoświatowy system UKD służący do systematyzacji opisów dokumentów w bibliotecznych katalogach, kartotekach, bibliografiach; może być wykorzystywana do ustalenia sposobu rozmieszczenia zbiorów na półkach.
Kodeks - stara książka rękopiśmienna mająca postać luźnych kart, spojonych ze sobą na grzbiecie.
Kolportaż - rozprowadzanie (sprzedawanie) wydawnictw wśród odbiorców (prenumeratorów).
Komputerowe systemy biblioteczne - specjalistyczne programy informatyczne automatyzujące procesy biblioteczne. W polskich bibliotekach szkolnych najpopularniejsze są systemy MOL i SOWA.
Komputeryzacja bibliotek - działania polegające na zastosowaniu w bibliotekach różnorodnych technik komputerowych, które mogą służyć automatyzacji procesów bibliotecznych oraz tworzeniu własnych baz danych.
Książka - dokument graficzny najczęściej w postaci kodeksu, o określonej liczbie stron, zawierający utrwaloną myśl ludzką.
Księgarstwo - dział handlu zajmujący się hurtową i detaliczną sprzedażą książek.
Księgozbiór podręczny biblioteki - celowo dobrana i wydzielona w czytelni lub pracowni część zbiorów bibliotecznych składająca się głównie z wydawnictw informacyjnych, udostępniana na miejscu.
Kwerenda - zapotrzebowanie użytkownika na informację indywidualną do biblioteki. Wymaga poszukiwania w katalogach i kartotekach bibliotecznych, bibliografiach oraz innych źródłach informacji.
L
Literatura naukowa - część piśmiennictwa specjalistycznego, przeznaczonego dla wąskiego kręgu odbiorców.
Literatura piękna - część piśmiennictwa, w której dominuje funkcja estetyczna.
Literatura popularno-naukowa - jeden z rodzajów piśmiennictwa; upowszechnia zagadnienia naukowe w formie przystępnej dla szerszego kręgu odbiorców.
M
Magazyn - czasopismo, w którym istotnym elementem jest warstwa ilustracyjna. Artykuły w magazynie są krótkie i łatwe w odbiorze.
Metryka wydawcy - zbiór danych dotyczących produkcji wydawnictwa umieszczonych w przypadku książki na odwrocie karty tytułowej lub na ostatniej stronie.
Motto - cytat umieszczony przed częścią główną utworu, związany z jego treścią lub ideą przewodnią.
N
Nakład - liczba egzemplarzy jednego wydania opublikowanego utworu.
Nota wydawnicza - informacja o okolicznościach wydania utworu.
Notatka - krótki tekst, uwaga, spostrzeżenie zapisane w celu zapamiętania treści; może mieć formę cytatu, planu, streszczenia, konspektu, wyciągu.
O
Obwoluta - dodatkowa okładka na wydawnictwo; wykonana z papieru, kartonu lub tworzywa, zazwyczaj barwnie ilustrowana. Służy do celów reklamowych, informacyjnych i ochronnych.
Odsyłacz - zapis pomocniczy stosowany w bibliografiach, indeksach, encyklopediach, słownikach, prowadzący do określonego terminu.
Okładka - zasadnicza część oprawy wydawnictwa; zabezpiecza przed zniszczeniem oraz pełni funkcję informacyjną i ozdobną.
Opis bibliograficzny - uporządkowany według określonych zasad zespół danych o dokumencie służących do jego identyfikacji.
Opis katalogowy - opis egzemplarza dokumentu znajdującego się w bibliotece sporządzony według określonych norm.
P
Paginacja - numeracja stronic wydawnictwa lub rękopisu.
Pagina żywa - wiersz umieszczony nad kolumna druku; w encyklopedii lub słowniku wyznacza pierwsze i ostatnie hasło na stronie.
Papirus - roślina rosnąca w Egipcie, z której w starożytności produkowano materiał pisarski.
Pergamin - materiał pisarski wyrabiany ze skóry zwierząt.
Pismo - usystematyzowany zbiór znaków symbolicznych, obrazkowych, wyrazowych, sylabowych służący do graficznego zapisywania informacji i myśli.
Postscriptum - dopisek do listu, artykułu.
Praca zbiorowa - dzieło zbiorowe, wydawnictwo zwarte napisane przez więcej niż trzech autorów, objęte wspólnym tytułem.
Prasa - wszelkie publikacje periodyczne ukazujące się nie rzadziej niż raz do roku, a w szczególności gazety i czasopisma.
Prawo autorskie - przepisy prawne wydane z myślą o ochronie interesów twórców.
Prenumerata - zamówienie i zapłacenie z góry za czasopisma, gazety i inne wydawnictwa ciągłe.
Przypisy - komentarze, objaśnienia, uwagi dodatkowe autora lub wydawcy umieszczone w wydawnictwach piśmienniczych.
Pseudonim - zmyślone imię i nazwisko, przybrane np. przez pisarzy, poetów, artystów lub dziennikarzy.
Publicystyka - publiczna wypowiedź na aktualne tematy społeczne, kulturalne, polityczne, naukowe; stanowi jedną z podstawowych form działalności dziennikarskiej.
R
Regulamin biblioteki - zbiór wewnętrznych przypisów regulujących sprawy organizacji i funkcjonowania biblioteki, w szczególności jej usług i zasad korzystania ze zbiorów.
Reportaż - gatunek publicystyczno-literacki obejmujący utwory o charakterze sprawozdań z wydarzeń.
Rękopis - tekst napisany ręcznie; także tekst pierwotny autora.
S
Scenariusz - tekst stanowiący podstawę do realizacji filmu, przedstawienia teatralnego lub radiowego.
Skrzydełko obwoluty - zagięta część obwoluty, na której zamieszcza się często informacje o autorze lub treści wydawnictwa w celu zachęcenia do zakupu.
Słowa kluczowe - słowa wybrane jako podstawa budowy katalogu przedmiotowego.
Spis treści - wykaz części składowych wydawnictwa; może zawierać takie elementy jak np. wstęp, rozdziały, podrozdziały, indeksy, przypisy, bibliografię załącznikową, ilustracje, tablice, mapy.
Starodruki - wydawnictwa opublikowane przed rokiem 1801.
Sygnatura biblioteczna - umowne oznaczenie określające miejsce przechowywania dokumentu w bibliotece. W bibliotekach szkolnych może mieć symbol literowy lub cyfrowy według Uniwersalnej Klasyfikacji Dziesiętnej.
T
Tekst główny - tekst podstawowy opublikowanego utworu; może być podzielony na działy, rozdziały, paragrafy i artykuły.
Tytulatura - ogół danych służących do identyfikacji wydawnictwa, umieszczonych w przypadku czasopisma i gazety na pierwszej stronie, w przypadku książki - na karcie tytułowej i w metryce.
U
Uniwersalna Klasyfikacja Dziesiętna (UKD) - międzynarodowy system klasyfikacji rzeczowej nauk i dokumentów bibliotecznych, wykorzystywany w katalogach systematycznych, zbudowanych na zasadzie podziału dziesiętnego.
V
Vademecum - książka zawierająca podstawowe wiadomości z wybranej dziedziny.
W
Warsztat informacyjny biblioteki - zbiór dokumentów, urządzeń, napisów składających się na system informacyjno-wyszukiwawczy biblioteki.
Wolumen - pojedynczy oprawiony egzemplarz druku (książka).
Wstęp - tekst umieszczony z reguły na początku utworu; napisany przez autora, wydawcę, tłumacza lub inną osobę; zawiera informacje dotyczące powstawania utworu oraz jego problematyki.
Wydawca - osoba odpowiedzialna za merytoryczne przygotowanie publikacji.
Wydawnictwo - instytucja organizująca proces wydawniczy.
Wydawnictwo ciągłe - wydawnictwo o nieprzewidzianym z góry zakończeniu, ukazujące się w określonych odstępach czasu - np. periodyki, wydawnictwa seryjne i zbiorowe.
Z
Zestawienie tematyczne - spis tematyczny, opracowanie zawierające bibliografię dokumentów na określony temat.
Zwój - najstarsza forma książki, znana od IV tysiąclecia p.n.e.
Copyright © 2024 Zespół Szkół Inżynierii Środowiska i Usług im. Mikołaja Kopernika. Joomla templates powered by Sparky.
